Chòm sao Điêu Cụ

01/08/2018 | Mai Đức Thạch | 1343 xem

Điêu Cụ là một chòm sao nằm ở nam bán cầu. Đây là một chòm sao khá mờ nhạt. Cái tên ban đầu của nó là Caela Sculptoris có nghĩa là cái đục của nhà điêu khắc.Nó được đặt tên bời nhà thiên văn học người Pháp Nicolas Louis de Lacaille trong thế kỷ XVIII.

Chòm sao Điêu Cụ

Vị trí của chòm sao Điêu Cụ trên bầu trời

Điêu Cụ là chòm sao nhỏ thứ 8 trên bầu trời, chiếm một diện tích 125 độ vuông. Nó nằm ở vị trí phần tư thứ nhất của Nam bán cầu, và chỉ được nhìn thấy ở vĩ độ từ 40o đến -90o. Những chòm sao lân cận của nó là: Thiên Cáp, Thiên Thố, Ba Giang, Thời Chung, Kiếm Ngư, Hội Giá. Chòm sao Điêu Cụ không có bất cứ ngôi sao và hành tinh nào được biết tới, nó cũng không chứa bất cứ đối tượng Messier nào và cũng không có trận mưa sao băng nào liên quan đến chòm sao này. Ngôi sao sáng nhất của chòm sao này là Alpha Điêu Cụ. Chòm sao Điêu Cụ thuộc về nhóm Lacaille bao gồm: Điêu Cụ, Viên Quy, Thời Chung, Sơn Án, Hiển Vi Kính, Củ Xích, Nam Cực, Võng Cổ, Ngọc Phu, Viễn Vọng Kính, Hình Ảnh.

Nguồn gốc tên gọi của chòm sao Điêu Cụ

Không có một huyền thoại nào gắn với Điêu Cụ. Đây là một trong những chòm sao được giới thiệu bởi nhà thiên văn học người Pháp Lacaille vào thế kỷ XVIII. Lacaille đặt tên những chòm sao của mình theo các công cụ khác nhau chứ không dựa theo các câu chuyện thần thoại.

Điêu Cụ được mô tả là một cái đục của nhà điêu khắc. Nó xuất hiện lần đầu tiên trên cuốn bản đồ các ngôi sao phương nam được xuất bản vào năm 1756 của Lacaille với cái tên dài hơn là Caela Scalptoris.

Những ngôi sao nổi bật của chòm sao Điêu Cụ

Alpha Điêu Cụ: là ngôi sao sáng nhất của chòm sao, mặc dù độ sáng biểu kiến của nó chỉ là 4,44. Đó là một ngôi sao nhị phân, cách chúng ta khoảng 65,7 năm ánh sáng và có độ tuổi khoảng 900 triệu tuổi. Nó được cho là thành viên của Nhóm Di chuyển Lớn (Collinder 285), một nhóm các ngôi sao (bao gồm cả những ngôi sao sáng trong chòm sao Gấu Lớn) cũng có nguồn gốc tương tự từ một cụm sao.

Ngôi sao chính là một ngôi sao thuộc kiểu F chính, thuộc kiểu sao biến quang  kiểu Delta Scuti, nó là kết quả của chuyển động xuyên tâm và không xuyên tâm trên bề mặt của nó. Ngôi sao này có độ sáng biểu kiến 4,44. Người bạn đồng hành của nó là sao lùn đỏ thuộc lớp quang phổ M0,5V, có độ sáng biểu kiến 9,80. Nó cũng là một sao biến quang kiểu UV Ceti (sao bùng), mà độ sáng của nó có thể tang đột biến chỉ trong một thời gian ngắn.

Gamma Điêu Cụ là một ngôi sao đôi của hệ thống hai ngôi sao cách nhau 0,22o trên bầu trời. Thông qua một kính viễn vọng cỡ nhỏ, hệ thống này được quan sát với một sao khổng lồ màu đỏ và một sao khổng lồ trắng với độ sáng biểu kiến lần lượt là 4,5 và 6,34. Gamma-1 Điêu Cụ là một ngôi sao nhị phân bao gồm một ngôi sao khổng lồ kiểu K- màu cam, cách chúng ta khoảng 185 năm ánh sáng và người bạn đồng hành của nó cách nó 3,1 giây cung. Gamma-2 Điêu Cụ cũng là một sao đôi, cách Trái Đất 334 năm ánh sáng. Nó bao gồm một ngôi sao khổng lồ kiểu F- màu trắng vàng thuộc kiểu sao biến quang Delta Scuti và người bạn đồng hành của nó có kiểu quang phổ F2IV/V với độ sáng biểu kiến là 9,6.

Beta Điêu Cụ: là ngôi sao sáng thứ 3 của chòm sao Điêu Cụ với độ sáng biểu kiến 5,04. Đây là ngôi sao thuộc kiểu F – màu trắng vàng, cách chúng ta 90,2 năm ánh sáng. Độ sáng của nó gấp 8 lần của Mặt Trời.

Delta Điêu Cụ là một ngôi sao kiểu B- màu xanh trắng cách chúng ta khoảng 711 năm ánh sáng, có độ sáng biểu kiến 5,07.

Nu Điêu Cụ: là một ngôi sao kiểu F- màu trắng vàng cách chúng ta 171 năm ánh sáng, nó có độ sáng 6,06.

Đối tượng sâu thẳm trong bầu trời

Chòm sao Điêu Cụ không có bất kỳ đối tượng nào nổi bật trên bầu trời, chỉ có một vài thiên hà khá mờ nhạt.

NGC 1679: là một thiên hà hình xoắn ốc cách 2 độ về phía Nam của Zeta Điêu Cụ.

NGC 1571 và IC 2106 là hai thiên hà khác nằm trong chòm sao.