Điểm du lịch Nhà tưởng niệm Nguyễn Du
Nguyễn Du (1766-1820), tự là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, quê ở Tiên Điền, Nghi Xuân, Hà Tĩnh. Ông được sinh ra và lớn lên trong một gia đình dòng dõi, cha là Nguyễn Nghiêm, từng giữ chức Tham tụng dưới triều Lê-Trịnh.
Nguyễn Du được tôn vinh là Đại thi hào, ông cũng là một nhân vật nổi tiếng và được mọi thế hệ người Việt kính trọng. Cuối tháng 11/2014, UNESCO đã chính thức vinh danh Nguyễn Du là Danh nhân văn hóa thế giới. Khu di tích Đại thi hào Nguyễn Du là một quần thể công trình kiến trúc thờ tự, tưởng niệm Nguyễn Du cùng các bậc tài danh kiệt xuất của dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền, như Giới Hiên công Nguyễn Huệ, Xuân Quận công Nguyễn Nghiễm, Lam Khuê hầu Nguyễn Trọng, Địch Hiên công Nguyễn Hiền, Quế Hiền công Nguyễn Nễ…
Khu lưu niệm Nguyễn Du hiện nay có tổng diện tích 28562m2, thuộc địa bàn thôn Hồng Lam, xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, gồm các hạng mục chính sau:
– Nhà tư văn: do Quận công Nguyễn Nghiễm dựng tại khu vườn của ông và tổ họ Nguyễn năm 1785, được tu sửa vào các năm Tự Đức thứ 3 (1850) và Tự Đức thứ 13 (1860). Ban đầu, đây là địa điểm tụ họp bình thơ, bình văn của các nhà khoa bảng trong vùng.
– Nhà thờ Nguyễn Du: dựng năm 1820, tại khu vực vườn nhà Nguyễn Du, thuộc xóm Tiền, thôn Lương Năng.
– Đàn tế và bia đá Nguyễn Quỳnh: do Nguyễn Nghiễm cùng người em là Nguyễn Trọng dựng năm 1762, để báo hiếu công ơn sinh thành của cha mẹ.
– Nhà trưng bày: năm 1965, nhân kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Đại thi hào Nguyễn Du, ngôi đình Chợ Trổ của xã Đức Nhân, huyện Đức Thọ, có niên đại cuối thế kỷ XVIII, đã được chuyển về Khu lưu niệm để làm nơi trưng bày một số hình ảnh, hiện vật liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp của Nguyễn Du và dòng họ Nguyễn (ở Tiên Điền) như nghiên bút của Nguyễn Du, bản Kiều in từ bản khắc năm 1866, cuốn Truyện Kiều viết theo lối thư pháp (độc bản), thư pháp Truyện Kiều dài nhất Việt Nam (độc bản), bộ sưu tập Truyện Kiều xuất bản bằng các thứ tiếng, sưu tập sách viết về Nguyễn Du…
– Khu lăng Vân Sự: nằm gần bờ sông Lam, thuộc giáp Đông, thôn Lương Năng. Đây là mộ cụ tổ đời thứ ba của dòng họ Nguyễn ở Tiên Điền. Khu vực này còn là nơi an táng của Giới Hiên công Nguyễn Huệ, trưởng nam đời thứ sáu của dòng họ và Thuật Hiên công Nguyễn Khản, anh cùng cha khác mẹ với Nguyễn Du.
– Mộ Đại thi hào Nguyễn Du: táng ở Đồng Cùng, thuộc giáp Tiền (xã Tiên Điền), quay hướng chính tây, có tổng diện tích khoảng 3219m2. Ban đầu chỉ là ngôi mộ đất đơn sơ, sau đó cụ Đặng Thai Mai dựng tấm bia ghi "Tiên Điền Nguyễn tiên sinh phần mộ".
– Đền thờ và mộ Xuân Quận công Nguyễn Nghiễm: ở thôn Bảo Kệ (nay là thôn Minh Quang, xã Tiên Điền) có tổng diện tích khoảng 682m2, mặt bằng kiến trúc theo kiểu chữ "Nhị", phong cách kiến trúc thời Hậu Lê.
– Đền thờ và mộ Nguyễn Trọng: ở thôn Thuận Mỹ, xã Tiên Điền. Nguyễn Trọng (1709-1789), là con thứ ba của Nguyễn Quỳnh, là chú ruột của Nguyễn Du. Đền quay hướng nam, tổng diện tích khoảng 998m2. Trước đây, phần mộ này được táng tại Đồng Đùng, thuộc thôn Minh Quang, xã Tiên Điền.
– Khu vườn cũ của Đại thi hào Nguyễn Du: thuộc địa phận giáp Tiền, thôn Lương Năng, làng Tiên Điền, là nơi nghỉ dưỡng của Nguyễn Du mỗi dịp về quê. Sau khi Nguyễn Du mất, ngôi nhà trong vườn được cải tạo thành nhà thờ ông.