Chòm sao Tức Đồng
Tức Đồng là một chòm sao ở Nam bán cầu. Nguồn gốc tên gọi Hy Lạp cổ đại có nghĩa là ‘máy bơm’. Nó được đặt cái tên Tức Đồng để kỷ niệm việc phát minh ra máy bơm không khí.
Chòm sao Tức Đồng được tạo ra và được xếp vào danh mục chòm sao vào thế kỷ XVIII bởi nhà thiên văn học người Pháp Abbé Nicolas Louis de Lacaille, cùng với 13 chòm sao khác được ông đặt ra để lấp đầy những khoảng trống trong khoảng không gian mờ nhạt ở bầu trời phía Nam. Tên các chòm sao của Lacaille chủ yếu đặt theo các dụng cụ khoa học, do đó, không có huyền thoại nào gắn với chúng. Điểm đáng chú ý về các đối tượng sâu thẳm trên bầu trời bao gồm Thiên hà lùn Tức Đồng, thiên hà quần tinh Tức Đồng, thiên hà hình xoắn ốc NGC 2997.
Vị trí của chòm sao Tức Đồng trên bầu trời
Chòm sao Tức Đồng là một trong những chòm sao nhỏ trên bầu trời (lớn thứ 62 về kích thước), chiếm diện tích 239 độ vuông. Nó nằm ở phần tư thứ hai trên bán cầu nam và có thể nhìn thấy từ vĩ độ 45o đến -90o. Các chòm sao lân cận là:Trường Xà, La Bàn, Thuyền Phàm, Bán Nhân Mã.
Chòm sao Tức Đồng chỉ có một ngôi sao hành tinh được biết đến và không có bất cứ đối tượng Messier nào. Ngôi sao sáng nhất của chòm sao này là AlphaTức Đồng. Không có mưa sao bang nào liên quan đến chòm sao này.
Chòm sao Tức Đồng thuộc về cụm gia đình sao Lacaille cùng với: Điêu Cụ, Viên Quy, Thời Chung, Sơn Án, Hiển Vi Kính, Củ Xích, Nam Cực, Võng Cổ, Ngọc Phu, Viễn Vọng Kính, Hình Ảnh.
Nguồn gốc tên gọi của chòm sao Tức Đồng
Tức Đồng không có một huyền thoại nào liên quan đến nó. Tên của nó được đạt sau sự kiện ra đời của máy bơm không khí, một công cụ vật lý được phát minh bởi nhà vật lý người Pháp Denis Papin, người cũng nổi tiếng với việc phát minh ra nồi nấu bằng hơi nước, động cơ bằng hơi nước và nồi áp suất.
Theo như mô tả của Lacalle, Tức Đồng thể hiện cho một cái bơm xi lanh đơn mà được Papin sử dụng trong các thí nghiệm của ông vào năm 1670.
Chòm sao Tức Đồng lần đầu tiên được xếp vào mục lục Coelum Australe Stelliferum của Lacaille, xuất bản năm 1763, sau khi ông mất. Nó bao gồm gần 10000 ngôi sao phía Nam, 42 đối tượng sâu thẳm, 14 chòm sao mới mà bây giờ được cho vào gia đình Lacaille.
Những ngôi sao nổi bật của chòm sao Tức Đồng
– Alpha Tức Đồng là ngôi sao sáng nhất trong chòm sao Tức Đồng, nhưng độ sáng của nó cũng lớn hơn 4. Độ sáng biểu kiến của nó thay đổi tử 4,22 đến 4,29. Nó cách chúng ta 365 năm ánh sáng. Alpha Tức Đồng được phân vào kiểu K. Tuổi của nó được ước tính khoảng 1 tỷ năm, vì thế giai đoạn tiến hóa tiếp theo sẽ đạt đến kiểu Mira trước khi nó biến thành một sao lùn trắng.
– Epsilon Tức Đồng là một ngôi sao kiểu K – màu cam, cách chúng ta 700 năm ánh sáng. Nó có độ sáng biểu kiếm 4,51.
– Iota Tức Đồng là một ngôi sao cam khổng lồ kiểu K, cách chúng ta 199 năm ánh sáng, với độ sáng biểu kiến 4,60.
– Theta Tức Đồng: là một ngôi sao nhị phân, cách chúng ta khoảng 384 năm ánh sáng. Nó bao gồm ThetaA là một kiểu sao lùn màu trắng và ThetaB là sao lùn màu trắng vàng tươi. Nó có độ sáng biểu kiến 4,78.
– Eta Tức Đồng: là một ngôi sao nhị phân. Chúng cách chúng ta 106 năm ánh sáng. Ngôi sao chính là một ngôi sao trắng vàng kiểu F với độ sáng biểu kiếm 5,2. Ngôi sao đồng hành mờ nhạt hơn với độ sáng 11,3 nằm cách 31 giây cung.
– U Tức Đồng là một ngôi sao Các bon kiểu C màu đỏ, cách chúng ta khoảng 836 năm ánh sáng. Nó được cho là một ngôi sao biến đổi bất thường. Nó có động sáng biểu kiến 5,5 và nó thay đổi độ lớn đến 1,6.
– AG Tức Đồng (HD 89353) đó là một nhánh của sao khổng lồ rất nhiều bụi, nó có độ sáng biểu kiến 5,53 và cách chúng ta hơn 2000 năm ánh sáng.
– Delta Tức Đồng là một ngôi sao đôi, cách chúng ta khoảng 481 năm ánh sáng. Ngôi sao sáng hơn có độ sáng biểu kiến 5,57 và thuộc kiểu sao lùn xanh trắng kiểu B chính. Ngôi sao mờ nhạt hơn cách người bạn đông hành 11 giây cung.
Những đối tượng sâu thẳm trên bầu trời
– Sao lùn Tức Đồng, đôi khi cũng được gọi là Thiên hà lùn Tức Đồng, là một thiên hà lùn dạng phỏng cầu cách Trái Đất 4,3 triệu năm ánh sáng. Nó là một đối tượng rất mờ nhạt với độ sáng biểu kiếm 16,2, được phát hiện vào năm 1997. Sao lùn Tức Đồng nằm trên vành đai ngoài của nhóm thiên hà địa phương, thận chí còn vượt ra bên ngoài nó. Có bằng chứng cho thấy rằng, nó có quan hệ với thiên hà nhỏ NGC 3109 trong chòm sao Trường Xà.
– NGC 2997 (ASO 434- G35, PGC 27978) là một thiên hà hình xoắn ốc ở chòm sao Tức Đồng, nằm cách chúng ta khoảng 24,8 triệu năm ánh sáng. Nó là một thiên hà lớn, có thể là một kiểu thiên hà xoắn ốc được mở rộng xung quanh nó. Chỉ có 10% thiên hà xoắn ốc lớn. Điều đáng chú ý làm cho NGC 2997 đặc biệt chú ý là những đám mây nóng khổng lồ hydro bị ion hóa xung quanh hạt nhân của thiên hà. NGC 2997 là thiên hà sáng nhất trong nhóm NGC 2997, một nhóm các thiên hà cách chúng ta 24,8 triệu năm ánh sáng, thuộc siêu đám địa phương.
– Quần tinh Tức Đồng (Abell S0636) là một quần tinh trong siêu đám Trường Xà- Bán Nhân Mã, là hang xóm gần nhất của Siêu đám Xử Nữ nằm trong Dải Ngân hà. Quần tinh này gần thứ ba đến nhóm thiên hà địa phương của chúng ta sau quần tinh Thiên Lô và quần tinh Xử Nữ. Quần tinh Tức Đồng không phải là quần tinh sáng duy nhất và do đó nó được xếp vào lại quần tinh loại III Bautz-Morgan, là một cụm thiên hà khá hiếm hoi. Quần tinh Tức Đồng chứa khoảng 234 thiên hà bị chi phối bởi 2 thiên hà khổng lồ hình elip NGC 3258 và NGC 3268. Nhóm phí Bắc là các thiên hà trong quần tinh chịu lực hấp dẫn quay quanh NGC 3268, trong khi nhóm phía Nam tập trung xung quanh NGC 3258. Mỗi thiên hà elip khổng lồ trên có chứa hang ngàn quần tinh hình cầu. Hầu hết các thiên hà trong quần tinh Tức Đồng là thiên hà kiểu sớm và các thiên hà lùn hình elip là kiểu thiên hà phổ biến nhất. Quần tinh Tức Đồng nằm cách chúng ta khoảng 32,58 đến 32,71 triệu năm ánh sáng. Mặc dù nó là tương đối gần nhưng hiện nay không có được sự nghiên cứu chính xác.